Tussen het derde kwartaal van 2021 en hetzelfde kwartaal van 2022 groeide het aantal zzp’ers (van 15 tot 75 jaar) met 127 duizend naar 1,2 miljoen. De toename was het grootst in de zorg- en welzijnsberoepen. Dit meldt het CBS op basis van nieuwe cijfers.
Van de 9,6 miljoen mensen van 15 tot 75 jaar die in het derde kwartaal betaald werk hadden, werkten er 1,2 miljoen in hun hoofdbaan als zelfstandige zonder personeel (zzp’er). De toename van 127 duizend kwam vrijwel geheel voor rekening van zzp’ers die eigen arbeid of diensten aanbieden. Hun aantal groeide in een jaar tijd met 125 duizend en kwam in het derde kwartaal van 2022 uit op 1,0 miljoen.
De overige typen zelfstandigen die het CBS onderscheidt, veranderden de afgelopen jaren nauwelijks in omvang. Daarbij gaat het om zzp’ers die producten of grondstoffen verkopen, zelfstandigen met personeel en meewerkende gezinsleden.
Zowel meer werknemers als mensen zonder werk werden zzp’er
Van de nieuwe zzp’ers is na te gaan wat ze deden voordat ze als zelfstandige gingen werken. Sommigen werkten eerder als werknemers in de hoofdbaan, anderen hadden geen werk. Van het tweede op het derde kwartaal van 2022 maakten 60 duizend werknemers de overstap; 54 duizend begonnen als zzp’er terwijl ze geen werk hadden. Bij beide groepen was dit hoger dan een jaar eerder. Toen ging het in hetzelfde kwartaal om 40 duizend werknemers en 42 duizend mensen zonder werk.
De stroom de andere kant op, van zzp’ers die stopten met werken of verder gingen als werknemer, was in beide gevallen kleiner dan een jaar eerder.
Aantal werknemers ook gegroeid
Niet alleen het aantal zzp’ers groeide in een jaar tijd, het aantal werknemers nam met 144 duizend nog meer toe tussen het derde kwartaal van 2021 en het derde kwartaal van 2022. Ongeveer twee derde van deze groei betrof werknemers met een vaste arbeidsrelatie, de rest had een flexibele arbeidsrelatie. In het derde kwartaal daalde het aantal flexibele werknemers ten opzichte van een kwartaal eerder, terwijl het aantal vaste werknemers bleef stijgen (zie Arbeidsmarkt iets minder gespannen in derde kwartaal (cbs.nl)). Toch was in het derde kwartaal van dit jaar het aantal werknemers met een flexibele arbeidsrelatie nog 50 duizend hoger dan een jaar eerder.
Grootste groei bij zzp’ers met zorg- en welzijnsberoepen
De groei in zzp’ers ging het hardst in de zorg- en welzijnsberoepen, gevolgd door technische, commerciële en ICT-beroepen. In het derde kwartaal van 2022 waren er 34 duizend meer zzp’ers met een zorg- en welzijnsberoep dan in hetzelfde kwartaal het jaar ervoor. Vooral de beroepsgroepen sociaal werkers, groeps- en woonbegeleiders, psychologen en sociologen en medisch vakspecialisten groeiden.
Daarnaast was er een sterke toename onder timmerlieden (technisch), adviseurs marketing, public relations en sales (commercieel) en software- en applicatieontwikkelaars (ICT).
In sommige beroepsgroepen ging de toename van het aantal zzp’ers (in vergelijking met een jaar eerder) gepaard met krimp van het aantal werknemers. Dat was onder meer het geval bij de zorg- en welzijnsberoepen (toename circa 34.000 zelfstandigen en afname circa 13.000 medewerkers) en de technische en commerciële beroepen. Bij veel andere beroepsklassen, zoals die in de ICT, dienstverlening en bedrijfseconomische of administratieve hoek, groeide zowel het aantal werknemers als het aantal zelfstandigen.
Aanpak schijnzelfstandigheid in kinderopvang
De zorgwekkende groei van het aantal zzp’ers in de zorg- en welzijn onderstreept de urgentie van de aanpak van de schijnzelfstandigen in deze sectoren. Bij de meeste basisfuncties in de zorg- en welzijn gaat het namelijk om zogenaamde schijnzelfstandigen. Dat is nu al het geval, echter zijn de meeste freelancers niet goed (of helemaal niet) geïnformeerd over de nadelen en risico’s die hierbij behoren. Zo zullen de meeste niet realiseren dat ze schijnzelfstandig en geen IB-ondernemer zijn en dus ook geen recht hebben op de fiscale voordelen die bij een ondernemerschap horen.
Vanaf 1 januari 2025 zal de Rijksoverheid hierop handhaven. De wet zal daarbij voor een deel verduidelijkt worden. Zie hiervoor Einde van zzp in de kinderopvang in zicht. Momenteel wordt gekeken naar mogelijkheden om dit al eerder aan te pakken, zodat de kwaliteit in de sectoren niet verder aangetast wordt.
Dit zal gaan betekenen dat tussen nu en 2025 veel freelancers zich gaan uitschrijven uit de KVK.